Phát âm là chuyện khá cần thiết khi học tiếng Việt vì nếu nói không chuẩn ngữ pháp người Việt có thể hiểu ý bạn muốn trình bày, nhưng nếu nói không đúng một từ thì người Việt không thể biết được ý của bạn. Tuy nhiên, phát âm lại là vấn đề không dễ dàng nhất cho hầu hết người nước ngoài khi dạy tiếng Việt cho người nước ngoài.

Các âm trong tiếng Việt được hình thành khá nhiều từ: Phụ âm, nguyên âm, và thanh điệu. Vậy, làm sao để nói tiếng Việt chính xác? Bài viết xin chia sẻ cho các bạn một số bí quyết sau đây:

Trước hết, học viên cần biết được rằng tiếng Việt được hình thành từ các đơn âm nên việc học phát âm sẽ theo trình tự từ phát âm âm tiết đến phát âm chuỗi âm tiết, từ phát âm chuỗi âm tiết đến phát âm câu với ngữ điệu tự nhiên.

Phát âm mỗi âm tiết

Điều quan trọng khi học phát âm mỗi âm tiết là người học cần biết được phương pháp phát âm và cấu hình miệng khi phát âm âm đó, ví dụ: phát âm ngắn hay kéo dài, chuyển động của lưỡi từ khi bắt đầu đến khi kết thúc âm ra sao, bật hơi hay không bật hơi,…

Người nước ngoài học tiếng Việt là ngôn ngữ thứ hai thường bị ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ, vì vậy thường không nhận thấy những nét khác biệt và thường qui âm nhận được thành âm tương tự có sẵn trong tiếng mẹ đẻ. Trong tình huống này, đặc biệt phải có người hướng dẫn để người học có thể phân biệt và sửa lỗi ngay lập tức. Có rất nhiều học viên có thể phản ánh và nhận thức đúng về các âm nhưng vẫn phát âm sai là do chưa thể tự điều chỉnh bộ máy phát âm theo ý muốn, trường hợp này học viên đó ý thức được lỗi phát âm của mình nhưng đòi hỏi phải có sự rèn luyện chăm chỉ trong thời gian dài để có thể phát âm tiếng Việt chuẩn.

Nhận diện và phát âm

Với mỗi người bắt đầu học tiếng Việt, đều lo lắng không biết bắt đầu học tiếng Việt như thế nào? Việc đầu tiên là phải nắm bắt được âm tiết. Đó là việc học viên từ tiếp nhận đến khái quát hóa âm đó đến lúc có thể thực hiện hóa tri thức của mình bằng việc phát âm. Thủ pháp để nhận diện âm tiết tiếng Việt cũng như như khi học các thứ tiếng khác, là nguồi học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần âm tiết đó. Với những âm tiết gần gũi, có trong tiếng mẹ đẻ, người học sẽ rất dễ dàng bắt chước và nói chính xác. Vấn đề cần nhắc tới là các âm xa lạ (là khác nhau đối với các người học đến từ những nước khác nhau) thì việc hiểu ra không đơn giản. Học viên cần phải nghe và lặp lại nhiều lần sau đó có sự giảng dạy của giáo viên để làm rõ các âm giống nhau mà học viên không tự nhận ra được sự khác nhau.

Bạn nên học theo từng cặp đối lập. Ví dụ, những học viên từ Nhật Bản hay Hàn Quốc thì khả năng nhầm lẫn giữa âm [v] (v) và [b] (b) rất cao, còn nếu bạn là người nói tiếng Anh thường hay không phân biệt được âm [c] (c,q,k) và [o] (kh),…Biết được mình nhầm lẫn giữa những âm nào, học viên nên thường xuyên nghe và phát âm liên tục những âm đó, tập trước với những từ quen thuộc và có cấu trúc âm tiết dễ đọc, sau đó với những từ phức tạp hơn. Ví dụ, học viên nên lập bảng như sau:

[v] (v)

[b] (b)

[c] (c,q,k)

[o] (kh)

và

Bà

có

khó

về

bề

cá

khá

việt

biệt

cám (ơn)

khám

Rèn luyện phát âm và luyện nghe luôn song hành với nhau. Học viên nên dùng audio hoặc nhờ người dạy phát âm để nghe đi nghe lại và đưa ra chính xác từ vừa được nói, ngược lại học viên cần luyện tập để phản ứng với phát âm thật nhanh từ mà người hướng dẫn yêu cầu. Qúa trình rèn luyện ban đầu rất vất vả, tốc độ chậm nhưng sau đó sẽ nhanh hơn, nếu không rèn giũa thường xuyên, học viên sẽ rất dễ lãng quên các âm đã học. Như vậy, hành trình ôn luyện yêu cầu phải lâu dài, người học cần kiên trì cho đến khi học viên có thể nhận biết và phát âm đúng âm bất kỳ lúc nào.

Rèn luyện năng lực phản xạ

Sau khi đã làm chủ được các âm, học viên cần chuyển sang bước ôn luyện để nâng cao khả năng phản xạ với mỗi từ. Với bước này, luyện tập với giáo viên mang lại hiệu quả tốt hơn. Học viên sẽ phát âm cho tất cả các từ mà giáo viên chỉ (các từ đã được giảng dạy trong bài học), lưu ý học viên cần luyện phát âm chuyển đổi giữa các từ có thanh điệu khác nhau để tập phát âm thanh điệu, nhịp độ chuyển đổi có thể từ chậm đến nhanh dần. Ví như, phát âm các từ trong bảng dưới đây:

nho

nhò

nhó

nhá

nhâ

nhọ

nhô

nhồ

nhố

nhổ

nhỗ

nhộ

nhơ

nhờ

nhớ

nhở

nhì

nhợ

nhu

nhù

nhú

nhủ

nhũ

nhụ

như

nhừ

nhứ

nhử

nhữ

nhự

Phát âm chuỗi âm tiết

Người học có thể phát âm được từng âm tiết không có nghĩa là luôn phát âm chính xác âm tiết trong một chuỗi nhiều âm tiết. Người học cần phải luyện tập kỹ năng phát âm chuỗi âm tiết vì trong thực tế nói năng, một ý cần nói thường là một câu với nhiều từ phối hợp với nhau.

Thông thường người học sẽ mắc lỗi về thanh điệu khi phát âm một chuỗi âm tiết (đặc biệt đối với các học viên mà trong tiếng mẹ đẻ không có thanh điệu). Thậm chí người học có thể phát âm đúng thanh điệu khi phát âm từng âm tiết cũng không có nghĩa là sẽ vẫn chuẩn khi phát âm một chuỗi có cùng hay không cùng âm điệu. Để sửa lỗi sai này, học viên cần phải rèn luyện theo kiểu chuyển đổi liên tục giữa các thanh điệu. Ví dụ, nếu học viên phát âm âm thanh ngang giống thanh huyền sau khi nói thanh huyền thì cần phải luyện tập theo quy trình: “huyền-huyền-ngang”.

Sau đây là một số hướng ôn luyện phát âm chuẩn thanh điệu trong chuỗi nhiều âm tiết:

Câu chứa thanh ngang: Ví dụ: Tôi đi chơi Nha Trang hôm qua.

Câu chứa thanh huyền: Ví dụ: Bà Tùng vừa về nhà mình hồi chiều.

Câu chứa thanh hái: Ví dụ: Thảo chỉ hái đổi mảnh vải đá.

Câu chứa thanh ngã: Ví dụ: Gã đã vẽ kỹ lưìng mãi.

Câu chứa thanh sắc: Ví dụ: Nó muốn nói với má: nó rất cố gắng.

Câu chứ thanh nặng: Ví dụ: Một chuyện thật tội nghiệp tại bệnh viện: chị bị đụng thật nặng.

Ngang-sắc-ngang: Ví dụ: không có chi, đi với tôi, xem máy bay, mua áo mưa,...

Sắc-ngang-sắc: Ví dụ: thấy anh ấy, tối hôm đó, mấy con chó, khó khăn đấy,…

Ngang-nặng-ngang: Ví dụ: đi chợ đêm, bưu điện xưa, viên kẹo to, nghiêng một bên,…

Nặng-ngang-nặng: Ví dụ: một con bọ, thị ba rọi, chục viên kẹo, quẹo xe lại,…

Trên đây là phương pháp giúp người học luyện tập cách nói chuẩn tiếng Việt. Mặc dù vậy, phát âm chính xác khi sử dụng ngoại ngữ là một điều lý tưởng khó đạt đến hoàn hảo. Phương pháp ôn luyện đạt được hiệu quả còn dựa vào vào nhiều yếu tố như sự chăm chỉ hay ngữ cảm của học viên.

Hy vọng bài viết sẽ giúp học viên có những bước đầu tiên về phát âm trong thời gian đầu học tiếng Việt, tạo nền tảng cho những giai đoạn nâng cao về sau.



Today Educaiton - Cung cấp giáo viên bản ngữ chất lượng