tienganh
28-02-2020, 09:30 AM
Phát âm là chuyện khá quan trọng khi học tiếng Việt bởi nếu nói sai ngữ pháp người Việt có thể hiểu ý bạn muốn nói, nhưng nếu nói không đúng một từ thì người Việt không thể biết được ý của bạn. Dù vậy, phát âm lại là chuyện khó khăn nhất cho hầu hết người nước ngoài khi dạy tiếng Việt cho người nước ngoài (http://today.edu.vn/day-tieng-viet-cho-nguoi-nuoc-ngoai.html).
Các âm trong tiếng Việt được hình thành khá nhiều từ: Phụ âm, nguyên âm, và thanh điệu. Vậy, làm sao để nói tiếng Việt chuẩn? Bài viết xin trình bày cho người học một số cách sau đây:
Đầu tiên, bạn cần hiểu được rằng tiếng Việt được cấu thành từ các đơn âm nên việc học phát âm sẽ theo trình tự từ phát âm âm tiết đến phát âm chuỗi âm tiết, từ phát âm chuỗi âm tiết đến phát âm câu với ngữ điệu tự nhiên.
Phát âm mỗi âm tiết
Điều quan trọng khi học phát âm mỗi âm tiết là học viên cần nắm được phương pháp phát âm và cấu hình miệng khi phát âm âm đó, ví dụ: phát âm ngắn gọn hay kéo dài, chuyển động của lưỡi từ khi bắt đầu đến khi kết thúc âm ra sao, bật hơi hay không bật hơi,…
Người nước ngoài học tiếng Việt là ngôn ngữ thứ hai thường bị ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ, vì vậy thường không nhận thấy những nét khác biệt và thường qui âm nhận được thành âm giống như có sẵn trong tiếng mẹ đẻ. Trong tình huống này, cần thiết phải có giáo viên hướng dẫn để học viên có thể hiểu ra và sửa lỗi kịp thời. Có rất nhiều học viên có thể phản ánh và hiểu đúng về các âm nhưng vẫn nói sai là do chưa thể tự điều chỉnh bộ máy phát âm theo ý muốn, tình huống này học viên đó hiểu được lỗi phát âm của mình nhưng đòi hỏi phải có sự rèn luyện cần cù trong thời gian dài để có thể nói tiếng Việt chuẩn.
Nhận diện và phát âm
Với mỗi người bắt đầu học tiếng Việt, đều lo lắng không biết bắt đầu học tiếng Việt như thế nào? Việc đầu tiên là phải nhận diện âm tiết. Đó là việc người học từ tiếp nhận đến khái quát hóa âm đó đến lúc có thể thực hiện hóa nền tảng kiến thức của mình bằng việc phát âm. Cách để nhận diện âm tiết tiếng Việt cũng như như khi học các thứ tiếng khác, là nguồi học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần âm tiết đó. Với những âm tiết quen thuộc, có trong tiếng mẹ đẻ, người học sẽ rất dễ dàng bắt chước và phát âm chính xác. Vấn đề cần nói tới là các âm không thân thuộc (là khác nhau đối với các người học đến từ những quốc gia khác nhau) thì việc hiểu ra không đơn giản. Người học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần đồng thời có sự giảng dạy của giáo viên để làm rõ các âm tương tự nhau mà học viên không tự nhận ra được sự khác nhau.
Người học nên học theo từng cặp khác biệt. Ví dụ, những học viên từ Nhật Bản hay Hàn Quốc thì có thể bị nhầm giữa âm [v] (v) và (b) rất cao, còn nếu bạn là người nói tiếng Anh thường hay không phân biệt được âm [c] (c,q,k) và [o] (kh),…Biết được mình bị nhầm giữa những âm nào, người học nên thường xuyên nghe và phát âm liên tục những âm đó, tập trước với những từ gần gũi và có cấu trúc âm tiết đơn giản, sau đó với những từ phức tạp hơn. Ví dụ, học viên nên lập bảng như sau:
[v] (v)
[b] (b)
[c] (c,q,k)
[o] (kh)
và
Bà
có
khó
về
bề
cá
khá
việt
biệt
cám (ơn)
khám
Rèn luyện phát âm và luyện nghe luôn song hành với nhau. Người học nên dùng audio hoặc nhờ người dạy phát âm để nghe đi nghe lại và đưa ra chuẩn từ vừa được nói, ngược lại học viên cần luyện tập để phản ứng với phát âm thật nhanh từ mà giáo viên đưa ra. Con đường luyện tập ban đầu rất khó khăn, tốc độ chậm nhưng sau đó sẽ nhanh hơn, nếu không luyện tập thường xuyên, học viên sẽ rất dễ quên các âm đã học. Vì vậy, hành trình ôn luyện yêu cầu phải lâu dài, học viên cần nhẫn nại cho đến khi người học có thể nhận biết và phát âm đúng âm bất kỳ khi nào.
[b]Rèn luyện năng lực phản xạ
Sau khi đã làm chủ được các âm, học viên cần chuyển sang bước luyện tập để nâng cao khả năng phản xạ với mỗi từ. Tại bước này, luyện tập với người hướng dẫn mang lại kết quả tốt hơn. Bạn sẽ nói cho tất cả các từ mà giáo viên chỉ (các từ đã được học trong bài học), lưu ý bạn cần luyện phát âm chuyển đổi giữa các từ có thanh điệu khác nhau để thực hành phát âm thanh điệu, nhịp độ chuyển đổi có thể từ chậm đến nhanh dần. Ví dụ, phát âm các từ trong bảng dưới đây:
nho
nhò
nhó
nhá
nhâ
nhọ
nhô
nhồ
nhố
nhổ
nhỗ
nhộ
nhơ
nhờ
nhớ
nhở
nhì
nhợ
nhu
nhù
nhú
nhủ
nhũ
nhụ
như
nhừ
nhứ
nhử
nhữ
nhự
Phát âm chuỗi âm tiết
Người học có thể phát âm được từng âm tiết không có nghĩa là luôn nói chính xác âm tiết trong một chuỗi nhiều âm tiết. Người học cần phải luyện tập kỹ năng phát âm chuỗi âm tiết vì trong thực tế nói năng, một ý cần diễn đạt thường là một câu với nhiều từ phối hợp với nhau.
Thường học viên sẽ phạm lỗi về thanh điệu khi phát âm một chuỗi âm tiết (cụ thể đối với các học viên mà trong tiếng mẹ đẻ không có thanh điệu). Thậm chí người học có thể phát âm đúng thanh điệu khi phát âm từng âm tiết cũng không có nghĩa là sẽ vẫn đúng khi phát âm một chuỗi có cùng hay không cùng âm điệu. Để khắc phục lỗi sai này, học viên cần phải rèn luyện theo hướng chuyển đổi liên tục giữa các thanh điệu. Giả dụ, nếu học viên phát âm âm thanh ngang giống thanh huyền sau khi nói thanh huyền thì cần phải tập theo trình tự: “huyền-huyền-ngang”.
Sau đây là một số hướng ôn luyện phát âm chuẩn thanh điệu trong chuỗi nhiều âm tiết:
Câu chứa thanh ngang: Ví dụ: Tôi đi chơi Nha Trang hôm qua.
Câu chứa thanh huyền: Ví dụ: Bà Tùng vừa về nhà mình hồi chiều.
Câu chứa thanh hái: Ví dụ: Thảo chỉ hái đổi mảnh vải đá.
Câu chứa thanh ngã: Ví dụ: Gã đã vẽ kỹ lưìng mãi.
Câu chứa thanh sắc: Ví dụ: Nó muốn nói với má: nó rất cố gắng.
Câu chứ thanh nặng: Ví dụ: Một chuyện thật tội nghiệp tại bệnh viện: chị bị đụng thật nặng.
Ngang-sắc-ngang: Ví dụ: không có chi, đi với tôi, xem máy bay, mua áo mưa,...
Sắc-ngang-sắc: Ví dụ: thấy anh ấy, tối hôm đó, mấy con chó, khó khăn đấy,…
Ngang-nặng-ngang: Ví dụ: đi chợ đêm, bưu điện xưa, viên kẹo to, nghiêng một bên,…
Nặng-ngang-nặng: Ví dụ: một con bọ, thị ba rọi, chục viên kẹo, quẹo xe lại,…
Trên đây là phương pháp giúp học viên rèn luyện cách phát âm chuẩn tiếng Việt. Mặc dù vậy, phát âm chuẩn khi dùng ngoại ngữ là một điều lý tưởng khó đạt đến hoàn hảo. Phương pháp ôn tạp đạt được kết quả còn phụ thuộc vào nhiều điều kiện như sự chăm chỉ hay ngữ cảm của từng người học.
Hy vọng bài viết sẽ giúp học viên có những bước cơ bản về phát âm trong thời gian đầu học tiếng Việt, tạo cơ sở cho những bước nâng cao về sau.
Today Educaiton - Cung cấp giáo viên bản ngữ chất lượng
Các âm trong tiếng Việt được hình thành khá nhiều từ: Phụ âm, nguyên âm, và thanh điệu. Vậy, làm sao để nói tiếng Việt chuẩn? Bài viết xin trình bày cho người học một số cách sau đây:
Đầu tiên, bạn cần hiểu được rằng tiếng Việt được cấu thành từ các đơn âm nên việc học phát âm sẽ theo trình tự từ phát âm âm tiết đến phát âm chuỗi âm tiết, từ phát âm chuỗi âm tiết đến phát âm câu với ngữ điệu tự nhiên.
Phát âm mỗi âm tiết
Điều quan trọng khi học phát âm mỗi âm tiết là học viên cần nắm được phương pháp phát âm và cấu hình miệng khi phát âm âm đó, ví dụ: phát âm ngắn gọn hay kéo dài, chuyển động của lưỡi từ khi bắt đầu đến khi kết thúc âm ra sao, bật hơi hay không bật hơi,…
Người nước ngoài học tiếng Việt là ngôn ngữ thứ hai thường bị ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ, vì vậy thường không nhận thấy những nét khác biệt và thường qui âm nhận được thành âm giống như có sẵn trong tiếng mẹ đẻ. Trong tình huống này, cần thiết phải có giáo viên hướng dẫn để học viên có thể hiểu ra và sửa lỗi kịp thời. Có rất nhiều học viên có thể phản ánh và hiểu đúng về các âm nhưng vẫn nói sai là do chưa thể tự điều chỉnh bộ máy phát âm theo ý muốn, tình huống này học viên đó hiểu được lỗi phát âm của mình nhưng đòi hỏi phải có sự rèn luyện cần cù trong thời gian dài để có thể nói tiếng Việt chuẩn.
Nhận diện và phát âm
Với mỗi người bắt đầu học tiếng Việt, đều lo lắng không biết bắt đầu học tiếng Việt như thế nào? Việc đầu tiên là phải nhận diện âm tiết. Đó là việc người học từ tiếp nhận đến khái quát hóa âm đó đến lúc có thể thực hiện hóa nền tảng kiến thức của mình bằng việc phát âm. Cách để nhận diện âm tiết tiếng Việt cũng như như khi học các thứ tiếng khác, là nguồi học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần âm tiết đó. Với những âm tiết quen thuộc, có trong tiếng mẹ đẻ, người học sẽ rất dễ dàng bắt chước và phát âm chính xác. Vấn đề cần nói tới là các âm không thân thuộc (là khác nhau đối với các người học đến từ những quốc gia khác nhau) thì việc hiểu ra không đơn giản. Người học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần đồng thời có sự giảng dạy của giáo viên để làm rõ các âm tương tự nhau mà học viên không tự nhận ra được sự khác nhau.
Người học nên học theo từng cặp khác biệt. Ví dụ, những học viên từ Nhật Bản hay Hàn Quốc thì có thể bị nhầm giữa âm [v] (v) và (b) rất cao, còn nếu bạn là người nói tiếng Anh thường hay không phân biệt được âm [c] (c,q,k) và [o] (kh),…Biết được mình bị nhầm giữa những âm nào, người học nên thường xuyên nghe và phát âm liên tục những âm đó, tập trước với những từ gần gũi và có cấu trúc âm tiết đơn giản, sau đó với những từ phức tạp hơn. Ví dụ, học viên nên lập bảng như sau:
[v] (v)
[b] (b)
[c] (c,q,k)
[o] (kh)
và
Bà
có
khó
về
bề
cá
khá
việt
biệt
cám (ơn)
khám
Rèn luyện phát âm và luyện nghe luôn song hành với nhau. Người học nên dùng audio hoặc nhờ người dạy phát âm để nghe đi nghe lại và đưa ra chuẩn từ vừa được nói, ngược lại học viên cần luyện tập để phản ứng với phát âm thật nhanh từ mà giáo viên đưa ra. Con đường luyện tập ban đầu rất khó khăn, tốc độ chậm nhưng sau đó sẽ nhanh hơn, nếu không luyện tập thường xuyên, học viên sẽ rất dễ quên các âm đã học. Vì vậy, hành trình ôn luyện yêu cầu phải lâu dài, học viên cần nhẫn nại cho đến khi người học có thể nhận biết và phát âm đúng âm bất kỳ khi nào.
[b]Rèn luyện năng lực phản xạ
Sau khi đã làm chủ được các âm, học viên cần chuyển sang bước luyện tập để nâng cao khả năng phản xạ với mỗi từ. Tại bước này, luyện tập với người hướng dẫn mang lại kết quả tốt hơn. Bạn sẽ nói cho tất cả các từ mà giáo viên chỉ (các từ đã được học trong bài học), lưu ý bạn cần luyện phát âm chuyển đổi giữa các từ có thanh điệu khác nhau để thực hành phát âm thanh điệu, nhịp độ chuyển đổi có thể từ chậm đến nhanh dần. Ví dụ, phát âm các từ trong bảng dưới đây:
nho
nhò
nhó
nhá
nhâ
nhọ
nhô
nhồ
nhố
nhổ
nhỗ
nhộ
nhơ
nhờ
nhớ
nhở
nhì
nhợ
nhu
nhù
nhú
nhủ
nhũ
nhụ
như
nhừ
nhứ
nhử
nhữ
nhự
Phát âm chuỗi âm tiết
Người học có thể phát âm được từng âm tiết không có nghĩa là luôn nói chính xác âm tiết trong một chuỗi nhiều âm tiết. Người học cần phải luyện tập kỹ năng phát âm chuỗi âm tiết vì trong thực tế nói năng, một ý cần diễn đạt thường là một câu với nhiều từ phối hợp với nhau.
Thường học viên sẽ phạm lỗi về thanh điệu khi phát âm một chuỗi âm tiết (cụ thể đối với các học viên mà trong tiếng mẹ đẻ không có thanh điệu). Thậm chí người học có thể phát âm đúng thanh điệu khi phát âm từng âm tiết cũng không có nghĩa là sẽ vẫn đúng khi phát âm một chuỗi có cùng hay không cùng âm điệu. Để khắc phục lỗi sai này, học viên cần phải rèn luyện theo hướng chuyển đổi liên tục giữa các thanh điệu. Giả dụ, nếu học viên phát âm âm thanh ngang giống thanh huyền sau khi nói thanh huyền thì cần phải tập theo trình tự: “huyền-huyền-ngang”.
Sau đây là một số hướng ôn luyện phát âm chuẩn thanh điệu trong chuỗi nhiều âm tiết:
Câu chứa thanh ngang: Ví dụ: Tôi đi chơi Nha Trang hôm qua.
Câu chứa thanh huyền: Ví dụ: Bà Tùng vừa về nhà mình hồi chiều.
Câu chứa thanh hái: Ví dụ: Thảo chỉ hái đổi mảnh vải đá.
Câu chứa thanh ngã: Ví dụ: Gã đã vẽ kỹ lưìng mãi.
Câu chứa thanh sắc: Ví dụ: Nó muốn nói với má: nó rất cố gắng.
Câu chứ thanh nặng: Ví dụ: Một chuyện thật tội nghiệp tại bệnh viện: chị bị đụng thật nặng.
Ngang-sắc-ngang: Ví dụ: không có chi, đi với tôi, xem máy bay, mua áo mưa,...
Sắc-ngang-sắc: Ví dụ: thấy anh ấy, tối hôm đó, mấy con chó, khó khăn đấy,…
Ngang-nặng-ngang: Ví dụ: đi chợ đêm, bưu điện xưa, viên kẹo to, nghiêng một bên,…
Nặng-ngang-nặng: Ví dụ: một con bọ, thị ba rọi, chục viên kẹo, quẹo xe lại,…
Trên đây là phương pháp giúp học viên rèn luyện cách phát âm chuẩn tiếng Việt. Mặc dù vậy, phát âm chuẩn khi dùng ngoại ngữ là một điều lý tưởng khó đạt đến hoàn hảo. Phương pháp ôn tạp đạt được kết quả còn phụ thuộc vào nhiều điều kiện như sự chăm chỉ hay ngữ cảm của từng người học.
Hy vọng bài viết sẽ giúp học viên có những bước cơ bản về phát âm trong thời gian đầu học tiếng Việt, tạo cơ sở cho những bước nâng cao về sau.
Today Educaiton - Cung cấp giáo viên bản ngữ chất lượng